ایجاد حجمی از عدم شفافیت با تجمیع عناوین در اعتبارات قرآنی
عدم شفافیت در بودجه‌‌بندی سال ۱۴۰۱ در پی تجمیع عناوین، محدود شدن اتکا به منابع پایدار وقف و تبرعات مردمی و نبودن گزارش‌های دقیق از اثرات اعتبارات، بخشی از مهم‌ترین مواردی بود که در نشست «تحلیل بودجه قرآنی کشور در سال‌های اخیر و سال آینده» مطرح شد.
به گزارش اتقان؛ نشست «تحلیل بودجه قرآنی کشور در سال‌های اخیر و سال آینده» از سری جلسات «جامعه قرآنی» روز گذشته شنبه، ۱۱ دی‌ماه با حضور محمد انجم‌شعاع، مدیرعامل اتحادیه مؤسسات قرآن و عترت و رضا سلامت‌پناه، معاون شورای توسعه فرهنگ قرآنی در سالن جلسات نهاد دانشگاه تهران به همت دارالقرآن این دانشگاه برگزار شد.
موضوع این جلسه به تحلیل و بررسی وضع بودجه قرآنی کشور، نگاه مسئولان به بودجه‌های قرآنی، ارزیابی عملکرد نهادهای ذی‌ربط و روند تخصیص بودجه اختصاص داشت. متن سخنان حاضران در ادامه می‌آید:
سلامت‌پناه: یک مسئله بسیار خوب و مبارکی که ممکن است ارتباطی با اعتبار مالی نداشته باشد، اما برای ما بسیار مهم است سرمایه انسانی است که در مجموعه‌هایی مثل دارالقرآن دانشگاه تهران وجود دارد و همین انگیزه حضور را برای ما فراهم می‌کند و این اعتبار مهم‌تر از اعتبار مالی است.
در عین حال که این ارقام بودجه‌ای را ناچیز می‌دانیم، اما برای توسعه آن تلاش می‌کنیم، منتهی وقتی در اختیار نهادهای دولتی قرار می‌گیرد مصروف مسائل جاری و حجیم شدن ساختارهای ادارای می‌شود و هر چقدر ساختارها توسعه پیدا کند مصائب هم بیشتر می‌شود.
در فرایند اعتبارات، گام نخست پیشنهاد لایجه بودجه است که دولت به مجلس می‌دهد، سازمان برنامه، بودجه‌ای را طراحی می‌کند و آن چیزی که در کشور ما شکل نگرفته مشاوره گرفتن و گفت‌وگو پیرامون بودجه پیشنهادی است که سازمان برنامه باید انجام دهد اما تا الان اینطور نبوده است، این اعتبارات، اعتبارات یک طرفه‌ای است که سازمان برنامه نسبت به دستگاه‌ها دارد، آن چیزی که الان می‌خواهیم در مورد آن بحث کنیم پیشنهاد لایحه بودجه است.
ایجاد حجمی از عدم شفافیت با تجمیع عناوین در اعتبارات قرآنی
گام بعدی این است که بر اساس آیین‌نامه‌های داخلی، مجلس باید محل اعتبار را هم در نظر بگیرد، این لایحه در مجلس بعد از تصویب به قانون بودجه تبدیل و به دولت ابلاغ می‌شود، سازمان برنامه آن را به دستگاه‌ها ابلاغ اعتبار می‌کند و بعد از آن مرحله تخصیص است، مسئله بعدی تأمین اعتبار است، بعد از تخصیص، اعتبار به دستگاه‌ها واریز می‌شود.
هم‌اکنون در کشور ما نهادهای اداری و مالی حاکمیت دارند که درست نیست و کار بسیار بزرگی که باید انجام داد این است که ساختارهای ستادی نباید بر ساختارهای صف غلبه کنند، پول به دستگاه می‌آید و آنجا تشخیص می‌دهند که چقدر برای قرآن اعتبار بدهند، ماجرای اعتبارات این است، غالباً آنچه که تخصیص داده می‌شود در بهترین حالت ۶۰ تا ۷۰ درصد است.
مسئله دیگر اینکه نهادهای نظارتی چه می‌کنند؟ نهادهای نظارتی مثل مجلس و سازمان‌های بازرسی و دیوان محاسبات باید پای کار بیایند و خصوصاً مجلس که می‌تواند ادبیات و گفتمان این مسئله را برای اصلاح پیگیری کند. در هفت، هشت سال اخیر حول و حوش ۱۱ تا ۱۵ درصد از اعتبارات کمی که هر سال تعیین می‌شد به ما تخصیص داده می‌شد، دوستان گفته‌اند به صورت مطالبات دانشجویی می‌خواهند به این مسئله بپردازند، می‌توانید هم در حوزه اعتبارات و هم در حوزه انتصابات و مدیریت‌ها ورود کنید چون کسانی باید به عنوان مدیر ورود کنند که دارای نظام فکری برای مدیریت این اعتبارات باشند.
امسال ۴۱۷ میلیارد تومان بودجه است، یک مسئله‌ای به وجود آمد و آن اینکه ما در سال قبل بیش از دو هزار عنوان برنامه داشتیم، این دو هزار مورد امسال ۵۰ مورد شده یعنی تجمیع شده، این تجمیع ایراد ندارد اما باید پیوست تفصیلی داشته باشد تا با حجمی از ابهام رو‌به‌رو نشویم، برنامه‌های قرآنی ذیل عنوان حمایت از کانون‌های فرهنگی و بسیج محلات آمده است.
برنامه‌های قرآنی در سال‌های قبل هفت، هشت مورد عنوان مستقل داشت، مثلاً سازمان دارالقرآن قبلاً یک اعتباری داشت، امسال این اعتبار ذیل سازمان تبلیغات با عنوانی که ذکر شد آمده، یا صندوق توسعه فرهنگ قرآنی اعتبار داشت اما امسال این اعتبار ذیل این اعتباری که ذکر شد گفته شده، این عناوین متعدد را تجمیع کردند و الان آن چیزی که می‌بینیم حجمی از عدم شفافیت است، اگر بخواهیم این اعتبارات را با این عنوان احصا کنیم چیزی حول و حوش ۴۱۷ میلیارد تومان می‌شود که نسبت به سال‌های قبل بیشتر بوده است، منکر این افزایش نیستیم اما ابهام بیشتر است.
انجم شعاع: ایام شهادت سردار سلیمانی است و جا دارد با ارادتی که همه اقشار مردم به این شخصیت معنوی دارند از این شهید یاد کنم که برای همه بشریت می‌تواند الگو باشد، «وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا؛ و كسانى كه در راه ما كوشيدهاند به يقين راههاى خود را بر آنان مىنماييم»، (عنکبوت/۶۹) مصداق اوست، بسیاری از راه‌های مفتوح نشده را با ایمان و مجاهدت خود باز کرد، امیدمان این است که جوانان عزیزی که در بخش‌های قرآنی و فرهنگی قرار گرفته‌اند بتوانند با تأسی از این شهید بزرگوار راه‌های جدیدی را باز کنند.
در خصوص بودجه نمی‌دانم اصلاً اینکه ما تمام توجهمان را معطوف به این اعتبارات منشور توسعه کردیم درست بوده یا خیر؟ همه تلاش خودمان را معطوف اعتبارات محدودی کردیم که ۲۱۷ میلیارد تومان در آغاز بود و این اواخر بالا و پایین داشت و الان برای ۱۴۰۰ هنوز محقق نشده است، آیا انتظارت حضرت آقا با این رقم بودجه قابل تحقق است؟ فقط ۶۳ درصد بودجه اعتبارات دستگاه‌ها صرف مسابقات می‌شود، این عدد جدا از دستمزد و هزینه‌های ستادی است که برای انجام آن کار می‌گذاریم، آیا پولی که در دستگاه‌ها می‌رود برای تدابیر حضرت آقا هزینه می‌شود یا خیر؟ آیا مسابقات قرآنی رهگشای برنامه‌های قرآنی و پایان‌دهنده به همه مطالبات قرآنی است، مسابقات کارکرد غربال‌گرایانه دارند، ما در حوزه قهرمان‌پروری واقعاً خیلی جلو رفتیم.
آخر سال یک دفعه اعتبارات واریز می‌شود و انتهای سال باید با تعجیل برنامه‌های قرآنی را اجرا کنیم، تفحص خیلی عادی در برنامه‌های کشورهای دیگر کردم و واقعاً اینگونه نیست که ما برنامه‌ریزی می‌کنیم، آسیب جدی دیگر ما در بحث بودجه تمرکز بر بودجه نفت، مالیات و عوارض است، امروز ما که در حوزه قرآنی هستیم به جای اتکا به منابع پایدار مردمی به این بودجه دولتی آویزان شده‌ایم.
اتکای ما به منابع پایدار وقف و تبرعات مردمی متأسفانه محدود شده و باید آن را ارتقا دهیم، در بخش اعتبارات دولتی نیز باید تلاش جمعی صورت بگیرد و قانع به این میزان نشویم، اصلاح رفتار هم باید رقم بخورد و مسابقات هدف غایی ما نباشد.
ابتلای جامعه قرآنی به سندروم سکوت
علیرضا شعبانی‌فرد: در کل جامعه قرآنی به خاطر تخلق به حیا پیگری مطالبات خود را خوب پیگیری نمی‌کند و این باعث می‌شود مسئولان نیز آنطور که باید حق قرآن را ادا نکنند، در جامعه قرآنی سندروم سکوت وجود دارد و موقعی که باید مطالبه‌گر باشند سکوت را پیشه می‌کنند، مثلاً در بحث انتخاب خادمان قرآن مسائلی وجود دارد مطالباتی مطرح می‌شود مسئولان سکوت می‌کنند و کم کم مطالبات هم تبدیل به سکوت می‌شود و عذرخواهی، اصلاح و … دیده نمی‌شود.
به برگزارکنندگان جلسه چند توصیه به منظور به هدف رسیدن مطالبات دارم، بیان انتقادات باید هوشمندانه باشد که به مشکلات برنخورد و دوم اینکه عالمانه باشد و سعی کنید نسبت به امور قرآنی آگاهی‌تان را بیشتر کنید و سوم اینکه شجاعانه باشد، بیان و نقد باید بدون ملاحظه باشد، در آخر هم اینکه محترمانه باشد.
در رابطه با بحث بودجه امسال ترجیح می‌دهم بیشتر سکوت کنم، ارکان دولت ضعیف است و باید یکی دو سال زمان بدهیم و از سال چهارم و سوم باید انتظار داشته باشیم، سال گذشته خیلی بهتر از امسال بود، توضیح داده نشده که مبنای تجمیع ردیف‌ها چه بوده است؟ این ایراد را وارد می‌کردند که رصد مشکل شده بود اما تقسیم شدن بودجه چگونه خواهد شد؟
البته نقاط مثبتی هم دارد، دو درصدی که تعیین کردند شاید ردیف خوبی باشد که برای آینده بتوان راجع به آن فکر کرد، یک ردیف‌های ضمنی داریم که پنهان است و اینها هم شاید اگر احصا شود رقم خوبی باشد، اینکه ردیف‌های ضمنی در سنوات اخیر زیاد می‌شود یک نقص است، ردیف‌های مصرح داریم که دو جور است یا خاص قرآن است یا مشترک هستند مثل فعالیت‌های فرهنگی و قرآنی و …، که متأسفانه در سه چهار سال اخیر اینها حذف شده‌اند.
سلامت‌پناه: بند ز تبصره ۹ در لایحه ۱۴۰۱ این است که دستگاه‌های اجرایی مندرج و پیوست‌های آن مجاز هستند دو درصد از بودجه‌های هزینه‌ای خود را برای هم‌افزایی تولیدات فرهنگی اختصاص دهند، آیین‌نامه اجرایی این بند توسط وزارت ارشاد تهیه و به تصویب هیئت وزیران می‌رسد، ما ۱۰، ۱۲ سال قبل هم بندی به نام بند نیم درصد داشتیم اما الان دو درصد است که در حوزه‌های گوناگون از جمله قرآنی است اما آن چیزی که عملاً رخ می‌دهد به لطایف الحیلی خرج مسائلی مثل حقوق و دستمزد و اضافه کار می‌شود اگر خوش‌بین باشیم این مسئله خرج مثلاً سفر کارت و … می‌شود همان چیزی که در مورد وام قرض‌الحسنه دیدیم، دفترچه حساب قرض‌الحسنه داشتیم اما هیچ موقع ندیدیم کسی وام قرض‌الحسنه دریافت کند و بعد دیدیم آن ردیفی است که بانک‌ها به کارمندان خودشان می‌دهند، عملاً پیوست‌های این چنینی در لایحه بودجه عملیاتی نخواهد شد و روی این حساب به این بند هم نمی‌شود چندان پرداخت، مضاف بر آن در حوزه صندوق توسعه مشارکت‌های قرآنی ما در سال‌های قبل اعتبارات اجراسازی تحقق منشورهای قرآنی را داشتیم که به دستگاه‌ها داده می‌شد و دستگاه‌ها آن را خرج می‌کردند، امسال این اعتبار در ذیل دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی داده شد، ما هم به این قرینه که در شورا اصلاً کانون‌های فرهنگی ما به ازا ندارد احتمال می‌دهیم این همان اعتبارات صندوق است که با این عنوان قرار گرفته شده است.
انجم‌شعاع: از همین جا پیامم به دولتمردان این است که همه ما مدیون قرآن هسیتم، فرصت ضیق اما وقت هنوز است که دولتمردان ثابت کنند که اهتمام دارند. برای این دو درصد بند مطولی نوشته شده، فرصت برای این کار وجود دارد اما محدود است و باید دوستان شورای توسعه انسجامی را ایجاد کنند وگرنه این مسئله حل نمی‌شود و سال آینده هم باید بنشینیم و بگوییم دو درصد هم رفت، پیشنهادم نوشتن طرح‌نامه‌های روشن و غیر متکثر و قابل عرضه است که به حضرت آقا عرض کنیم ما این طرح منسجم را ارائه کردیم.
اهرم‌های مردمی را نیز به میدان بیاوریم، این مردم هستند که با کمترین هزینه بهترین بهره‌وری را از کاری که اراده می‌کنند انجام می‌دهند.
سلامت‌پناه: الان کار دست مجلس است، سازمان برنامه اخذ مشاوره‌ای از ذی‌نفعان این حوزه نداشته و هنوز نتوانسته‌ایم پیشنهادات خود را ارائه کنیم، برای آن دو درصد که بخشی قرآنی است شورای توسعه پیشنهاد خودش را تعیین خواهد کرد و با وزارت ارشاد در قسمت قرآنی‌اش آن را ارائه می‌کند، تا الان گزارش‌های دقیقی ندیده‌ایم، گزارش‌ها شفاف ارائه شوند تا بودجه‌ریزان فرهنگی به اینکه فرهنگ به مثابه هوایی است که ما تنفس می‌کنیم و در امتداد آن هیمنه قرآن در حوزه فرهنگ احیا نشود مسائل همین است و مطالبه‌گری اجتماعی هم یک جریان دیگری است و البته دولت‌ها هم در این حوزه استدلال‌های خوبی دارند و می‌گویند ما را اقتاع کنید که این پول خرج چه منابعی می‌شود؟ البته در نحوه شکل‌گیری این استدلال‌ها هم نهادهای ذی‌نفع دخالت داده نمی‌شوند.
به لحاظ کمی بودجه را کافی نمی‌بینم، کل بودجه فرهنگی به مثابه کشیدن چند کیلومتر راه است، همین مقدار که ذیل قرآن عنوان شده اینقدری نیست که بتوانیم بگوییم کار جدی می‌شود در حوزه قرآن انجام داد، نکته دیگر اینکه مثلاً در حوزه قرآن مبالغی بودجه پژوهشی داریم آیا این تعداد پژوهشگر برای صرف این بودجه داریم؟ همه مسائل را به صورت یک منظومه نگاه کنیم، ما سنجه درستی نداریم، فقط دستگاه‌ها می‌گویند بودجه به ما بدهید و گزارش دقیقی از اثرات اعتبارات نداریم.
